Gezi Defteri
TATİLLERLERİ
saatkulesi
Zaman kuleleri zamana
direniyor...
Zamanın ölçü birimi saatler; ilginç saat makineleri, süslü kule yapılarıyla
günümüzde de zamanı okumaya devam ediyorlar.
Randevular saat kuleleri altında verilir, burada beklenir... Yön, adres
tarifleri saat kulesine göre yapılır, hatıra fotoğrafları onun önünde çekilir...
Saat kuleleri... Çoğu günümüze gelebilmiş, bazısı da yangın, deprem gibi çeşitli
nedenlerle kartpostallarda, sararmış fotoğraflarda kalmış... Zamanın dilimlerini
hiç aksatmadan insanlara bildiren bu kuleler, değişik mimari özellikleriyle
kentlerin simgesi olmuş... hepsinin ortak özelliği ise ayrı bir öyküsünün
bulunması... Zamanın ölçü birimi saatler; ilginç saat makineleri, süslü kule
yapılarıyla günümüzde de hem zamanı okumaya, hem de zamana karşı direnmeye devam
ediyorlar.
Osmanlı'dan bu yana Türkiye'nin her yanına inşa edilmiş zarif saat kuleleri
özellikle saatçiliğe meraklı olan Sultan 2.Abdülhamit devrinde yaygınlaşmış.
Geçmişten günümüze gelen bu kule saatleriyle; İstanbul'dan başlayıp, Anadolu'ya
uzanan bir Türkiye turuna çıkıyoruz.
Dolmabahçe Saat
Kulesi
İstanbul'da
hala çalışmayı sürdüren başlıca kule saatleri; Dolmabahçe, Şişli Etfal
Hastanesi, Tophane Nusretiye ve Yıldız... Saray girişinde deniz kenarında yer
alan Dolmabahçe Saat Kulesi, 2. Abdülhamit'in emriyle 1890 yılında yapımına
başlanıp, 1895'te tamamlandı. Saray mimarı Sarkis Balyan'ın tasarımı olan kule,
Neobarok ve Ampir mimari çizgilerinin izlerini taşıyor. 27 metre yükseklikteki
kulenin çevresini, 12 metre uzunlukta bir kare platform çevreliyor. Kara ve
deniz cephelerinde Sultan 2.Abdülhamit'in tuğraları bulunan Dolmabahçe Saat
Kulesi'nin taş basamaklarla çıkılan saat odası dördüncü katta yer alıyor.
Kulenin, dört yana bakan Arap rakamlı saat kadranı, ağırlık sistemiyle çalışan
Paul Garnier markalı saati, 1929'da elektronik sisteme dönüştürüldü. Bazı ilave
cihazlarla hava koşullarını ölçebilir özelliğe de sahip olan Dolmabahçe Saat
Kulesi, önünde en çok fotoğraf çektirilen, filmlerde sıkça görülen İstanbul'un
simgesel eserlerinden biri.
Yıldız Saat Kulesi
Yıldız'daki Hamidiye Camii bahçesinde bulunması nedeniyle de Hamidiye Saat
Kulesi adıyla da anılan Yıldız Saat Kulesi, 1889-1890 yılları arasında
yaptırıldı. Gelişmiş uzun boylu ağaçlar arasında göz zevkini okşayan bir
mimariye sahip olan kule, üç kattan oluşuyor. Yukarı çıkıldıkça küçülen katları
arasında Barometre ve termometre bulunan sekizgen planlı kulede, saat odası
üçüncü katta yer alıyor. Zirvesinde rüzgar gülü taşıyan Yıldız Saat Kulesi,
oldukça süslü bir çatıyla kaplı...
Nusretiye Saat Kulesi
Salıpazarı'ndaki Tophane Kasrı ve Nusretiye Camii'nin deniz tarafında bulunan
Nusretiye Saat Kulesi, "Amerikan Pazarı" denilen dükkanların arkasındaki gümrük
sahasında
kaldığı için günümüzde yoldan geçenlerin dikkatini fazla çekemiyor. Sultan
Abdülmecit tarafından inşa ettirilen kule, neoklasik yapısı itibariyle farklı
mimari yapıya sahip. Giriş kapısında Abdülmecit'in tuğrasını taşıyan Nusretiye
Saat Kulesi, üç kattan oluşuyor. Kare kenarının uzunluğu 4.35 metre olan kulenin
yüksekliği 15 metre. Nusretiye Saat Kulesi, birinci katta çift sütunları, ikinci
katta sütunların iyonik düzenli gelişmesi ve üçüncü katta ise yivli dönüşümü ile
etkileyici bir görünüme sahip. Ancak günümüzde çevresi depo olarak kullanılan
kule, ne yazık ki bakımsızlıktan harap bir halde.
Etfal Hastanesi Saat Kulesi
Sultan II. Abdülhamid'in üçüncü ikbali Fatma Pesend Hanım'dan doğan kızı Hatice
Sultan 12 Şubat 1898 de sekiz aylıkken difteriye
yakalanır
ve kurtulamaz. II. Abdülhamid, ölen kızı için bir hayır yapmak üzere, Hatice
Sultan'ın hastalığını teşhis edip fakat tedavi fırsatı bulamayan Bahriye
Kolağası Dr. İbrahim Bey'in önerisi üzerine bir hastane yapma kararı alan
Sultan, 17 Şubat 1898 de çocuk hastanesinin inşaat emrini verir.
6. Haziran 1899'da hizmete açılan "Hamidiye Etfal Hastanesi" ne 1907 de II.
Abdülhamid bir de cami-i şerif ve saat kulesi inşası emir buyurmuş. 19 Ağustos
1923 (1907)'de bitirilen saat kulesi ile mescit 150 m2 alanda hizmete girmiş.
Kule kenarları, 4,30 metre uzunlukta kare plan üzerinde 20 metre yükselirken,
kule üzerine zarif bir şerefe yapılmış. İnşaatında mermer ve Hereke taşlarının
kullanıldığı kulenin saat odasına çıkış döner demir merdivenle sağlanmış. Saat
Kulesinin ön yüzünde, Sultan Abdülhamid'in tuğrasının yer aldığı 4 kitabe
bulunuyor.
İzmir Saat Kulesi
İzmir'in en işlek ve en kalabalık mekanlarından Konak Meydanı'nda yer alan, aynı
zamanda kentin simgesel yapılarından biri sayılan İzmir Saat Kulesi, Osmanlı
saat kuleleri içinde en estetik görünüşlü ve en zarifi olarak kabul
edilmekte.
İzmirliler'in randevulaşıp, çevresinde dolaşıp dinlendikleri kule, etrafı
betonlaşıp daralsa da güzelliğinden hiçbir şey kaybetmeden tüm heybetiyle ayakta
duruyor. Sultan 2.Abdülhamit'in tahta çıkışını 25. yıldönümüne yetiştirilmek
üzere 1901'de bazı parçaları yurt dışından getirilerek bir Belçika firmasının
projesiyle inşa edilen kulenin saati ise Alman İmparatoru 2.Wilhelm tarafından
hediye edildi. 25 metre boyundaki mücevher görünümlü İzmir Saat Kulesi'nin
mermer kubbeli çeşmeleri ve dört giriş üzerinde 68 sütunu bulunuyor. İki katın
çevresi sekizgen balkonla çevrili ve sekizgen kuleyle yükseliyor. Osmanlı
armalı, Sultan Abdülhamit tuğralı kulenin metal çatısı 12 sütunlu, zirvesi ise
alemle nihayetleniyor. 1985 yılında ışıklandırılıp, İzmir Belediyesi'nce bakımı
yapılan kulenin saati de Elektronik sisteme çevrilmiş bulunuyor.
Çanakkale Saat Kulesi
İskele
yanındaki tarihi kule, 1896 yılında Çanakkale Sancak Beyi Cemil Paşa tarafından
yaptırıldı. 5 kattan oluşan kule, kare planlı ve kenarlarının uzunluğu 4.5
metre. Yapımında pembe renkte granit taşı kullanılan kulenin saat odası güney
cephesinin dördüncü katında yer alıyor. Çanın bulunduğu beşinci katın üstü
kurşun kaplı bir kubbeyle son bulan Çanakkale Saat Kulesi'nin kuzey yönünde bir
çeşme üzerinde de bir kitabe bulunuyor. Çanakkale'nin asırlık kulesindeki saatin
finansmanı için levanten tüccarlarından İtalyan asıllı Vitali Gaptirole'nin
10.000 altın verdiği de söyleniyor.
Kocaeli/İzmit
Saat Kulesi
İzmit "Saraybahçe"Sultan Abdülaziz Kasrı çevresinde ki parkta yer alan saat
kulesi, zarif görünüşü ile Neoklasik mimari özelliklere sahiptir.3,65x3,65 m
ölçülerindeki kare planlı kulenin üç yüzü, mermer motifli çeşmelerle süslenmiş
olup dört katlı kule ikinci katındaki seyir balkonundan itibaren daralarak
yükselmektedir.Seyir balkonu altında ağırlık taşımayan sadece süsleme amacına
yönelik yivli sütunlar dikkat çeker.1318 (1902) tarihini taşıyan ve Sultan II.
Abdülhamit in tahta çıkışının 25. yılı nedeniyle İzmit Mutasarrıfı Musa Kazım
Bey tarafından yaptırıldığı belirtilen çeşme üstü kitabeleri görülebilir.Kulenin
dördüncü katında saat odası,dört cephesin de ise 80 cm çapında saat kadranı göze
çarpar.Kule üç pencereli üzeri kurşun kaplı saçaklı bir çatı ile son bulurken ,
tarihi İzmit saat Kulesi 1970 yılında restorasyon görmüştür.
Balıkesir Saat Kulesi
Günümüzde kullanılan
saat kulesi, 1902 yılında Mutasarrıf Ömer Ali Bey tarafından inşa ettirilmiştir.
3,5 x 3,5 metre ölçülerinde kare tavanlı bir plan üzerinde kesme taşlarla
yükselen saat kulesi 5 katlıdır. 3. katın dört yanında demir korkuluklu çıkma
balkon ve kapılar bulunur.
5. katta dört yönde birer kadran yer almaktadır. Ağırlıkla çalışan mekanik kule
saatinin çan sesinin rahatça duyulması için son kat dört tarafı açık, sütunlu,
kurşun kaplı kubbeli bir çatı ile kaplanmıştır. Saat çanı, saat başlarında ve
yarımlarda iki dakika ara ile tekrarlanan vuruşlar yapmaktadır. Kulenin güneye
bakan kapısı üzerine 1985 yılında yerleştirilen kitabede şu
satırlar okunmaktadır:
1 - 1827 (1243)'de Silistre Valisi
Giridizade Mehmet Paşa tarafından Galata Kulesinin aynı olarak yaptırılmıştır.
2 - 1897 (1313)'de büyük zelzelede yıkılmış, Mutasarrıf Ömer
Ali Bey tarafından bugünkü kule inşa ettirilmiştir.
3 - 1962'de belediye tarafından onarılmıştır.
4 - 1985'de belediye tarafından restore edilmiştir.
Bilecik Saat Kulesi
Bilecik
Anadolu Lisesi bahçesinde yer alan Bilecik Saat Kulesi, Ertuğrul Mutasarrıfı
(Bir sancağın en büyük yönetim görevlisi) Musa Kazım tarafından 1907 yılında
yaptırıldı. Kare planlı kulenin ilk iki katında kesme taş, devamında ahşap
malzeme kullanırken, saat odası kurşun kaplı sivri çatının altındaki dördüncü
katta bulunuyor. 1987'de Valilik tarafından restore edilen 16 metre
yüksekliğindeki kuleye ahşap basamaklarla çıkılıyor. Bilecik Saat Kulesi'nin de
orijinal saatinin yerine elektronik sistem monte edildi.
Merzifon Saat Kulesi
Merzifon'un
neresine giderseniz gidin göz göze gelebileceğiniz saat kulesi, Ziya Paşa
Merzifon Çelebi Mahmet Medresesi, anıtsal giriş kapısı üzerinde 1866'da inşa
edildi. Çemberlerle çevrili yuvarlak kule, yapılı saatin gövdesinde bir de
şerefe bulunuyor. Ağırlık sistemiyle çalışan kule saatlerinden kabul edilen
Merzifon Saat Kulesi, günümüzde de zamanı göstermeye devam ediyor.
Ankara Saat Kulesi
Osmanlı saat kulelerinin bazıları tarihi yapılar ve kalıntılar üzerine inşa
edilmişti. Ankara Saat Kulesi de bunlardan biri. M.Ö.200'lere uzanan tarihiyle
Roma, Bizans, Sasani, Selçuklu, İlhanlı dönemlerinde onarım gören Ankara Kalesi
hisar kapısının sol burcu üzerine inşa edilen saat kulesinin başta tarihi
alışveriş merkezi Saman Pazarı olmak üzere çevreye hizmet vermesi hedeflenmişti.
Sekizgen planlı yapıda tek kadranlı bir saat, boyu 9 metre olan kulenin Saman
Pazarı yönünde bulunuyor. Son dönemde çevresinde yapılan düzenlemelerle daha
turistik hale gelen Ankara Saat Kulesi'nin kitabesinde, 1884 yılında Ankara
Valisi Sırrı Paşa tarafından yaptırıldığı yazıyor.
Adana Saat Kulesi
Yapımına
1881 yılında Ziya Paşa'nın valilik döneminde başlanan ve 1882 yılında Vali
Abidin Paşa tarafından tamamlanan Adana Saat Kulesi, 32 metre yüksekliği ile
Hükümet Meydanı Ali Müfit Caddesi üzerine Adanalılar'ı selamlıyor. Yüzey kenarı
8 metre genişliğinde olan kulenin tepesinin dört yanı saat kadranı ile kaplı.
1925'te Almanya'dan getirilen saat makinesiyle yenilenen saat kulesinin, yapımı
sırasında kiremit kaplı olan çatısı bugün çeşitli anten ve alarm düdüğü gibi
aygıtlarla donanmış.
Adana'nın "Büyük Saati"nin üzerinde "Societe Jntibah Tourhan Djemala a co Adana
Turkei" yazıları bulunan dev çan ise görmeye değer güzellikte motif ve
kabartmalar taşıyor. Önceki yıl Adana'da yaşanan depremden hasar gören saat
kulesinde; kule taşları arasında ileri geri çıkmalar, oynamalar, duvar
sıvalarında dökülmeler meydana geldi.
Safranbolu Saat Kulesi
Kastamonu Valisi Mehmet İzzet tarafından 1880-1890 yılları arasında eski Hükümet
Konağı'nın arkasında inşa edilen kule, günümüzde Safranbolu Cezaevi sınırları
içerisinde kalıyor. 4.65 x 4.65 metrekare taban üzerinde yükselen saat kulesinin
yapımında kesme taş kullanılmış. Muhteşem bir manzaraya sahip olan kule, 12
metre boyunda ve düz damlıdır. Ağırlıkla çalışan saatlerden olan Safranbolu Saat
Kulesi makinesi, 1797 tarihini taşıyor.
Niğde Saat Kulesi
Niğde Saat Kulesi, Niğde Kalesi'nin kuzeyine, bir ortaçağ burcuna, 1866 yılında
Vali Ziya Paşa tarafından inşa ettirildi. Kesme taştan yapılan sekizgen planla
altı katlı kulenin dördüncü katında şerefe bulunuyor. Şerefeninin üst kısmında
kente bakan bir saat kadranı yer alan kulenin yapısı dörtgene dönüşerek çanın
bulunduğu dört sütunlu kubbeyle son buluyor.
Antalya Saat Kulesi
Antalya Kale kapısının yakınında bulunan burç üzerinde 19.yy başında dikilen
saat kulesi, şehir merkezinde kale içi ve yat limanı üstünde yivli minarenin de
bulunduğu Cumhuriyet Caddesi'nde yer alıyor. Seyredenlere kale burcunun devamı
izlenimi yaratan Antalya Saat Kulesi'nin zemininden tepe noktasına olan
yüksekliği 14 metre, burcun üzerinden ise 8 metre.
Şanlıurfa Saat Kulesi
Şanlıurfa'nın
silueti içinde önemli bir yeri olan Ulucami, aynı zamanda Şanlıurfa'nın saat
kulesi olarak da hizmet veriyor. Tarihi kentin en eski camilerinden Ulucami eski
bir Sinagogken, M.S. 5.yüzyılda St. Stephan Kilisesi'ne dönüştürülür ve
1170-1175 yıllarında camiye çevrilir. Kilise'nin çan kulesi üzerine tek katlı
dörtgen planlı olarak inşa edilen saat odasının üzeri, sivri bir kubbesi olan
saçaklı damla örtülmüş ve kulenin dört yanı saat kadranıyla tamamlanmıştı.
Bursa Saat Kulesi
Bursa
Saat Kulesi, Osmanlı İmparatorluğu'nun kurucusu Sultan 1.Osman ve Sultan Orhan
türbelerinin kuzeyindeki Tophane Parkı içinde bulunuyor. Osmanlı devrinde
Ramazan ayı iftar vaktini bildiren topun atıldığı yerde bulunması nedeniyle
"Tophane" diye de anılan kule, Sultan 2.Abdülhamit'in tahta çıkışının 30'uncu
yıldönümü olan 31 Ağustos 1906'da bitirilerek, Vali Reşit Mümtaz Paşa tarafından
törenle Bursalılar'ın hizmetine sokulmuştu. 4.65 x 4.65 metre planlı, 6 katlı
saat kulesi, 25 metre yüksekliğinde. Günümüzde orijinali yerine elektronik bir
saat takılan kule, Bursa Belediyesi'nce yangın gözetleme amacıyla da
kullanılıyor.
Yenişehir Saat Kulesi
Cumhuriyet
Alanı üzerinde yükselen sekizgen planlı saat kulesi dikdörtgen kesme taştan
yapılmış, 2,5 metre yüksekliğinde ki kaidesi üzerinde 7 katıyla 25 metre
yüksekliğe ulaşıyor. Yenişehir'in Yunan işgalinden kurtuluşundan sonra elde
edilen silahların, demir aksamın eritilerek tamiratının yapıldığı söylenen kule
bir tür zafer kulesi olarak da anılmaktadır. Sultan II. Abdülhamit'in tahta
çıkışının 30. yılında (1906) yaptırıldığı belirtilen kulenin 6. katında dört bir
tarafa bakan saat katranları yer alıyor. Ağırlık sistemi ile çalışan saat
makinesi Bursalı bir saatçi olan Osman Nuri Körüstan imzası taşıyor. Saat
Kulesinin yıllardır bir de misafiri bulunuyor. Çan sesinin rahatça duyulması
için her yönü açık olan ve dört köşede iki sütun üzerine oturtulan çatı katının
kubbesi kurşun kaplı.
Tarsus Saat Kulesi
Tarsus
Ulu Camisi avlusunun kuzeydoğusunda yer alan saat kulesi, 1892 - 1893 yıllarında
kesme taştan, sekizgen planlı olarak inşa edilmiş. Ulu Cami'nin eski minare
kaidesi üzerinde bulunan kulenin saat odası etrafını demir parmaklıklı balkon
çevrelerken, dört yöne bakan dairesel saat kadranları, Arap rakamları ile
belirtilmiş. Yerden yüksekliği 30 metre olan saat kulesinin girişi minare
kaidesinin üzerinde ve doğu yönünde bulunuyor. Kulenin çevresinde ise çam ve
çınar ağaçları yükseliyor.
Tokat Saat Kulesi
Bu
zarif eser kentin hemen hemen her yerinden görülebilen 33 metre boyunda ki saat
Kulesi. Behzat semtinde bulunan kule, 1902 yılında kesme taştan yapılmış. Kule
gövdesi dört katlı, her kat arası dıştan değişik üslupla işlemeli kuşaklarlarla
çevrili. Saat kulesi tepesinde çepeçevre balkon demirleri ve sekizgen saat odası
ile dört cephesinde saat barındırıyor. Saatsiz yüzeylerde küçük ışık pencereleri
yer alıyor. Kule kapısı güney yönünde, girişte bir de saatçi dükkânı hizmet
veriyor.
Gerede Saat Kulesi
Gerede
İlçe merkezi Cumhuriyet Meydanında, Hükümet Konağı, tarihi Gerede Saat Kulesi ve
Yeni Cami yer alıyor. Kısa bir yokuşla çıkılan hamamın biraz üstünde bulunan çan
saatinin önceleri beyaz olan kule gövdesi, son yıllarda kahverengi ahşap rengine
bürünmüş. Sultan II. Abdülhamit eseri olan saat kulesi 1881 yılında inşa
edilmiş. El yapımı saat makinesi 110 yılı aşkın süre hizmet vermiş. Tamamen
ahşap olup, içinde 58 basamaklı ahşap merdiven bulunan kule, kare platform
üzerinde yükseliyor ve tek cephesinde saat kadranı bulunuyor.
Kayseri Saat Kulesi
Kayseri
Mutasarrıfı Haydar Bey tarafından 1906 yılında yaptırılmaya başlanan kule 1907
yılında açılmış. Üç katlı olarak kesme taştan, kare planlı olarak inşa edilen
kule, ahşap bir çatı ile son buluyor. Dört yüzeyinde yer alan yuvalara
yerleştirilmiş olan saatlerin Latin harfli kadranları bulunuyor. Kayseri Saat
Kulesi ile bitişiğinde bulunan tek katlı binanın restorasyonu 2006 yılında
bulunduğu yeşil alanın düzenlemesiyle birlikte yapılmıştır.
Çorum Saat Kulesi
Hürriyet
Meydanında yer alan tarihi saat kulesi, 1894 yılında Sultan II. Abdülhamit'in
Beşiktaş muhafızı Çorumlu Yedisekiz Hasan Paşa'nın yardımları ile Çorumlular
tarafından yaptırılmış. Kule saatini Yedisekiz Hasan Paşa satın alarak
göndermiş. Sekizgen taban üzerinde minare stilindeki saat kulesinin her yüzü
1,56 m genişliğinde, 24 köşelidir. Sarı renkli kesme kum taşından inşa edilen
kulenin şerefe çevresi demir parmaklık çevirirken, şerefe bölümü üzerinde iki
katlı saat odası bulunuyor. 1983 de onarım geçiren saat kulesi, 2006 yılı
sonunda yeniden restore çalışmaları yapılmıştır.
Sungurlu Saat Kulesi
Belediye
Meydanı olarak bilinen ve Belediye Binası önünde yer alan Sungurlu Saat Kulesi,
1892 de Kaymakam Edip Bey tarafından yaptırılmış. Komşu kentlerin büyük
beğenisini kazanıp ilgi çeken kule, Çorum ve Yozgat Saat Kulelerinin yapılmasına
öncü olmuş. Kare taban üzerine 2,5x2,5 ebatlarında kesme kum taşı blokları
kullanılarak inşa edilen kule 19 metre olup, 7. kat üzerinde ahşap çatıyla son
buluyor. Geniş saçaklı, ahşap çatı içinde saat çan'ı ve çevresinde aydınlık
pencereleri yer alıyor. Dört yüzeyi saat kadranlı kulenin 6. kat çevresini ise
demir parmaklıklı balkon çevreliyor.
Çankırı Saat Kulesi
1948
yılında Belediye Başkanı Halim Bayram tarafından bulunduğu yerden sökülüp,
Çankırı Alibey Mahallesi, Güdük Minare Sokağına taşıtılan saat kulesinin saat
makinesi, 1860 yılında II. Abdülhamit tarafından İstanbul'dan gönderilmiş.
2,5x2,5 metre ebatlı, beton kaide üzerindeki kulenin boyu 14,5 metre olup dışı
Bağdadi sıva, içi ahşap arası dolgu olarak inşa edilmiş, kule üzeri saç kaplı
basık bir kubbe ile örtülmüş. Dört yüzeyinde saat kadranı olan kuleden çan
sesinin iyi duyulabilmesi için, saat odasına küçük pencere yerleri açılmış.
Türkiye'nin çeşitli yerlerine dağılmış olan saat kuleleri sadece bu kadar değil
tabii... Erzurum, Kastamonu, Göynük, Mudurnu, Burdur, Amasya, Gümüşhacıköy,
Bayburt, Elazığ-Maden, Eskişehir-Sivrihisar, Samsun-Ladik, Vezirköprü, Siirt,
Sinop, Zile, Trabzon, Yozgat'ta tüm görkemleriyle yaşamlarına devam ediyorlar.
Yangın, deprem, kent düzenlemesi gibi nedenlerle günümüze ulaşamayan, Amasya,
Edirne, Gelibolu, Konya, Kütahya, Manisa, Muğla, Samsun gibi saat kuleleri ise
anılarıyla birlikte garavür ve fotoğraflarda yaşıyor.